Turkmenistan!

Via een grenspost hoog in de bergen zijn we zaterdag de grens van Iran met Turkmenistan overgestoken. Turkmenistan is een politiestaat en dus kun je hier niet vrij reizen. Iedere bezoeker heeft een lokale gids nodig die je komt ophalen aan de ene grens (of vliegveld) en je weer aflevert bij de volgende. Reizen in dit land is daardoor enorm duur en voor ons ook minder leuk omdat we graag zelf op pad gaan. En dus werd het een bliksembezoek. Desondanks waren 2 dagen Turkmenistan meer dan genoeg om ons wederom te beseffen hoe enorm gelukkig wij zijn met ons land, de vrijheid en zelfs onze fantastische Jan Peter B.

De eerste indruk van Turkmenistan voelt dubbel. Aan de ene kant is het kleurrijk! De vrouwen zien er fantastisch uit. Ze dragen stijlvolle enkellange jurken met prachtig gekleurde shawls. Om vrolijk van te worden na het 'zwarte' Iran. Aan de andere kant lijken veel mensen somber en is de uitdrukking op hun gezichten nikszeggend, kleurloos. Erg koud na het warme welkom in Iran.

We proberen te ontdekken hoe dat komt, maar al snel blijkt dit een moeilijk vraagstuk in een land waar bijna niemand Engels spreekt en daarnaast een grote angst bestaat voor politie en overheid. Een open gesprek blijkt dus vrijwel onmogelijk (Turkmenistan staat op de op een na laatste plaats op de wereldranglijst voor persvrijheid, een plaats hoger dan Noord Korea). We besluiten dat het bovenstaande meteen een van de belangrijke redenen voor de somberheid is.

Onze reis door dit land begon in de hoofdstad Ashgabat, een surrealistisch absurde kruising tussen Disneyland en Florida. Vol met wit marmeren nieuwbouwkolossen die door niemand bezocht of bewoond lijken te worden en lege straten en parken die voortdurend worden opgepoetst en schoongeveegd. Na de onafhankelijkheid van Rusland in 1991 is de toenmalige communistiche partijleider Niyazov (1940-2006) plotseling president geworden. Hij heeft de mensen gedwongen hem voortaan 'Turkmenbasy' (leider van de Turkmenen) te noemen en heeft hier een indrukwekkend onzinnig staaltje zelfverheerlijking neergezet.

1000 vergulde beelden van deze man sieren vele gebouwen in stad en land. Hij heeft zijn eigen interpretatie van de cultuur en geschiedenis van zijn land opgetekend in een boek; de Ruhnama (boek van de ziel) dat iedere turkmeen verplicht moet lezen (er zijn zelfs op vele plaatsen speciale leeskamers voor ingericht). Kennis van de Ruhnama is nodig voor het slagen voor welk examen dan ook. Van middelbare school tot rijexamen.

Dit alles - de goud met marmeren architectuur, het boek (Niyazov noemde zijn eigen boek het heilige boek en de Koran het boek van Allah), en de grote beperking van de vrijheid - moeten een nomadisch, sterk religieus volk wel ongelukkig maken.

De tweede helft van ons bezoek hebben we doorgebracht aan de andere kant van de woestijn, in het Noorden. Gelukkig zagen we hier, naast de kleurige kleding, ook kleur op de gezichten en in de begroetingen van de mensen. Ineens was er weer energie en was de kilte verdwenen. Hier was dan ook geen marmer te zien en zagen we vele pelgrims hun eeuwenoude rituelen herhalen. Mengvormen tussen een animistisch geloof en de Islam. De mensen leken hier iets gelukkiger.

Toen ons bezoek bijna ten einde liep hebben we op de valreep nog een uur of 2 gepraat met een jongen van een jaar of 26. We hadden leuke en interessante gesprekken en hij gaf zelfs open antwoord op onze vragen. Inspiratie zoekend in de vele vragen die we van jullie hebben meegekregen legden we het volgende aan hem voor .. (dankjewel Karen!)

Wat je cultuur betreft; waar ben je trots op?

Hij moest lang nadenken en uit zijn antwoord bleek dat hij de vraag meer op zijn land betrok dan op zijn cultuur. 'Where should I be proud of in my country?' vroeg hij zich hardop af en hij dacht nog even na.. Maybe the free gas and electricity?

Hier wilden we geen genoegen mee nemen en we vroegen dus nog even door. Maar veel meer kon hij niet bedenken. We vertelden hem dat we de sterke familiebanden in zijn land erg bewonderen en we het mooi vinden om te zien hoe iedereen hier voor elkaar zorgt, gewoon omdat ze familie zijn. We legden uit hoe familieleden in ons land allemaal hun eigen weg gaan en veel mensen zich alleen voelen. Dit verbaasde hem enorm en riep ook veel vragen bij hem op, maar het gaf ook een twinkeling in zijn ogen. Gelukkig!

Toen ik even naar het toilet was vroeg hij Ramon met grote nadruk of we alsjeblieft nooit tegen iemand zouden vertellen dat hij deze verhalen en meningen aan ons had verteld. Niet zozeer voor zichzelf maar al te meer voor eventuele gevolgen voor zijn familie. We hebben het hem beloofd en daarom blijft hij in dit verhaal een jongen zonder naam.

Sinds gisteren zijn we in Oezbekistan, opnieuw een land vol pracht en ellende. Maar het voelt en oogt meteen weer anders dan Turkmenistan. We zijn benieuwd..

Alle liefs vanuit Khiva!

Ramon en Linda